Τελευταία ενημέρωση: 2018-10-20, 11:33:45
Του Κώστα Πώποτα*
«Nόσημα η οίησις σφόδρα δοκούντος αιρετού», Διογένης Λαέρτιος
Αν τον περασμένο Μάρτιο ανησυχούσα για τον λαϊκισμό στην εξουσία και τα φαινόμενα εκλογής «λαϊκιστικά μπρατσωμένων» ανά τον κόσμο (http://www.taxydromos.gr/Topika/291295-o-la-ikism-os-sthn-e3oysia.html) ψάχνω να βρω τα κίνητρα των ψηφοφόρων για τις τελευταίες εκλογές, αλλά και να ερμηνεύσω τι ωθεί πλέον όλους σχεδόν τους πολιτικούς ηγέτες να το παίζουν Ρούσβελτ . Για ένα κομμάτι των εκλογικών τάσεων έχω την ερμηνεία μέσα από την πρωτοφανή ηλιοφάνεια που «πλήττει» την Κεντρική Ευρώπη από τον Ιούλιο συνεχώς, με θερμοκρασίες πολύ μεγαλύτερες από τον μέσο όρο. Έτσι αν οι οικολόγοι/πράσινοι ανέβασαν την εκλογική τους επιρροή στη Βαυαρία, το Λουξεμβούργο (ναι, ναι), τις Βρυξέλλες το οφείλουν σε μεγάλο βαθμό, όπως ομολογούν οι ίδιοι οι ψηφοφόροι, στο ότι οι παράξενες για την εποχή κλιματικές συνθήκες ερμηνεύονται ως συνέπειες της ανθρώπινης παρέμβασης στο περιβάλλον.
Φαίνεται όμως ότι η κλιματική αναστάτωση επηρεάζει και την ικανότητα των ψηφοφόρων να αντιλαμβάνονται τις συνέπειες επιλογής ηγετών που στρέφονται ανοικτά κατά της δημοκρατικής οργάνωσης της κοινωνίας, ηγετών που εμπνέονται περισσότερο από τους ήρωες φιλμ «γουέστερν», παρά ταγμένους στην τήρηση των αρχών του κράτους δικαίου με τις οποίες γαλουχηθήκαμε (όχι σε όλη την περίοδο της ελληνικής ιστορίας βέβαια). Στα αγγλικά υπάρχει ο όρος που αποδίδει χαρακτηριστικά τον πολιτικό που εμφορείται από τέτοιες ιδέες : strongman. Και στα ελληνικά έχουμε ιστορικά χρησιμοποιήσει χαρακτηρισμούς αντίστοιχους: Δεσπότης! Δυνάστης! Σατράπης! Πρόσφατα όμως αρχίσαμε να μπερδεύουμε την έννοια του Ηγέτη με αυτή του δυνάστη, του ηγεμόνα που θάλεγε και ο Μακιαβέλι. Όπως έλεγε μάλιστα ο Ντάνι Ρόντρικ, οικονομολόγος κριτικός της παγκοσμιοποίησης, «είναι αμφίβολο ότι ο λαϊκισμός θα εξαφανιστεί» από τις πρόσκαιρες επιτυχίες παραδοσιακών πολιτικών δυνάμεων (και αυτών βέβαια σε σύγκρουση με τις κομματικές παραδόσεις) σε ορισμένα ευρωπαϊκά κράτη, όρα Γαλλία και Ολλανδία. Και αν η σοσιαλδημοκρατία περιέσωσε την τιμή της στη Σουηδία, οι ακροδεξιοί σχηματισμοί αύξησαν εκεί την παρουσία τους και το κοινοβούλιο, όπως στην περίπτωση της Μεγάλης Βρετανίας τo 2017, είναι hung, μετέωρο με τον πρωθυπουργό να πασχίζει μέχρι το τέλος της επόμενης εβδομάδας να σχηματίσει κυβέρνηση.
Λένε επίσης ότι οι νεότεροι ψηφοφόροι δεν έχουν ζήσει τις συνέπειες εκτροπής από τη δημοκρατία (και σε μας ποιος θυμάται την επάρατο δικτατορία) και καταλογίζουν όλα τα κακά του κόσμου στη δημοκρατία, ψάχνοντας εναλλακτικές που υπόσχονται καλύτερο μέλλον. Είναι ευήκοοι έτσι σε λαϊκιστικά μηνύματα και στη συνέχεια ταυτίζονται με όσους έχουν το θράσος να τα προβάλουν, θεωρώντας ότι η επίδειξη «ισχυρού» χαρακτήρα εγγυάται – όπως στην περίπτωση του Τραμπ, του Πούτιν, του Ερντογάν, αποτελέσματα. Και οσονούπω του Μπολσονάρο στη Βραζιλία. Παράδοξα, δεν θυμούνται το τέλος άλλων strongmen, στο Ιράκ, τη Λιβύη, την Αίγυπτο, όπως και έχουν επιλεκτική μνήμη για την μεταστροφή ορκισμένων ισχυρών εχθρών που έγιναν αγαπημένοι φίλοι άλλων ισχυρών όπως αποδεικνύει το ειδύλλιο Τραμπ-Κιμ Γιονγκ Ουν ή η μετάλλαξη του Νοριέγκα.
Και αν ακόμη σήμερα το κλαμπ των ισχυρών δεν έχει ενιαία συγκρότηση, με διακρίσεις ανάλογα με την τοποθέτηση αριστερά ή δεξιά του ιδεολογικού φάσματος, και φυσικά με παντελή έλλειψη εμπιστοσύνης μεταξύ των μελών του, φοβούμαι ότι με τον χρόνο η διάκριση θα είναι «ισχυρός η πουρές ηγέτης». Διότι μπορεί να μην έχουμε την κυριολεξία για τους strongmen, έχουμε όμως (στην αρχαία ελληνική) τον όρο που αποδίδει επακριβώς την υπνωτισμένη συμπεριφορά των οπαδών/ψηφοφόρων: κήλησις (γήτεμα, στάχτη στα μάτια). Δεν μπορώ λοιπόν παρά να έχω ενοχληθεί με το τελευταίο επεισόδιο στην ελληνική πολιτική σκηνή και την εμφάνιση του πρωθυπουργού ως πονόκαρδου μεν, ισχυρού δε που δεν ανέχεται τη διγλωσσία κ.λπ. Κάπου το κλίμα αυτό με έκανε να σκεφτώ γύρω από τον ορισμό του self-serving bias ή ελληνιστί την «αυτοεξυπηρετική προκατάληψη», την τάση να αποδίδεις την επιτυχία σε αποκλειστικά προσωπικούς ή εσωτερικούς για έναν οργανισμό παράγοντες, για παράδειγμα την προσωπική σου ικανότητα ή προσπάθεια, και τις αποτυχίες μόνο σε εξωτερικούς παράγοντες όπως η κακή τύχη.
Και συνειρμικά μετά ακολούθησε το Janteloven, ο “Νόμος του Γιάντε”, η φιλοσοφία ζωής των Σκανδιναβών, ένας υποθετικός κώδικας δεοντολογίας που είναι δημιούργημα του Δανονορβηγού συγγραφέα Aksel Sandemose. Εχει κάπως έτσι και παρά τις αντιρρήσεις που κανείς μπορεί να έχει για την απενεργοποίηση των πολιτών, καλό είναι να μας βάλει σε σκέψεις για να αποφύγουμε την προσωπολατρεία και την πολιτική αποχαύνωση: – Μην πιστεύεις ότι είσαι κάτι ιδιαίτερο! Μην πιστεύεις ότι αξίζεις όσο και εμείς! Μην πιστεύεις ότι είσαι πιο έξυπνος από εμάς! Μην πιστεύεις ότι είσαι καλύτερος από εμάς! Μην πιστεύεις ότι ξέρεις καλύτερα από εμάς! Μην πιστεύεις ότι είσαι περισσότερο από εμάς! Μην πιστεύεις ότι είσαι ικανός για οτιδήποτε! Δεν πρέπει να μας περιπαίζεις! Μην πιστεύεις ότι κάποιος νοιάζεται για σένα! Μην πιστεύεις ότι μπορείς να μας διδάξεις κάτι!
* Οι απόψεις του συγγραφέα είναι προσωπικές και δεν αποτελούν θέσεις του οργάνου στο οποίο υπηρετεί.
Διαβάστε περισσότερα στο: https://www.taxydromos.gr/Topika/313246-isxyroi-oloy-toy-kosmoy-akoloy8oyme-kata-podas.html