Το ανεπίλυτο Παλαιστινιακό ζήτημα και η αυτονομία(?) της Γάζας


Ημερομηνία καταχώρησης Monday, January 05 @ 15:00:18 EET από cpop
Άρθρα

Δημοσιεύτηκε στον ΤΑΧΥΔΡΟΜΟ του Βόλου στις 4.1.2008

Το να γράψεις για το Παλαιστινιακό δεν είναι δυστυχώς πρωτότυπο. Εξήντα χρόνια λέμε ότι διαρκεί το απόστημα αυτό – στην πραγματικότητα περισσότερο από 100 χρόνια στη σύγχρονή του έκφανση – και δυστυχώς έχει καταλήξει κάτι σαν τα μαθηματικά προβλήματα που δεν έχουν λύση, παγιώνοντας τη δημόσια πεποίθηση ότι δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτε γι’αυτό. Στη διάρκεια αυτής της ταραγμένης σύγχρονης περιόδου χιλιάδες σελίδες γράφτηκαν ανώφελα και μία παραπάνω δεν θα βλάψει. Ιδίως αν γίνεται για να αναρωτηθούμε μήπως πίσω από την πρόσφατη περιπέτεια της Γάζας υποκρύπτεται η βούληση να οριοθετηθεί μια νέα προσέγγιση που ουσιαστικά θα σπάσει το παλαιστινιακό κράτος στα δύο πριν αυτό καν δημιουργηθεί. Και ίσως εδώ παίζεται το τελευταίο επεισόδιο ενός δράματος που κάποτε πρέπει να τελειώσει.
Η λωρίδα της Γάζας δεν είναι σήμερα ένας ιδιαίτερα προικισμένος χώρος – παρόλο που καταλαμβάνει τον ιστορικό χώρο της Φιλιστινης. Αρκεί να κοιτάξει κανείς με το Google Earth για να εκπλαγεί από το πόσο πυκνά δομημένη και πυκνοκατοικημένη είναι αυτή η περιοχή. Ενάμιση εκατομμύρια κόσμος – μεταξύ των οποίων 3000 χριστιανοί – συνωστίζεται σε μια λωρίδα πλάτους 7-12 χιλιομέτρων και μήκους 45 (φανταστείτε να βάζαμε όλο αυτό τον κόσμο στο Πήλιο). Μετά το 1929, όταν εκδηλώθηκαν ένοπλες συγκρούσεις μεταξύ Παλαιστινίων και Ισραηλινών (ή των Γισούβ όπως αποκαλούντο οι εβραίοι το θρήσκευμα κάτοικοι της Παλαιστίνης πριν τη δημιουργία του κράτους του Ισραήλ), οι Βρετανοί στους οποίους είχε ανατεθεί η εποπτεία της περιοχής μετακίνησαν τους ισραηλινούς κατοίκους και απαγόρευσαν την εγκατάσταση νέων. Μόνο μετά το 1967 εγκαταστάθηκαν ισραηλινοί στην περιοχή με ειδικές συνθήκες ως έποικοι, όμως το 2005 το Ισραήλ εκκένωσε το σύνολο των 9000 εποίκων και εγκατέλειψε τους 21 οικισμούς τους αφήνοντας πίσω μια ζώνη πιο «καθαρή» εθνικά από την Δυτική Όχθη.
Οι Ισραηλινοί ως γνωστό, αμέσως μετά την αποχώρηση των Βρετανών τις 15 Μαΐου του 1948, ανακήρυξαν το δικό τους κράτος, κατανοώντας την ευκαιρία που πρόσφερε το σχέδιο του ΟΗΕ με το ψήφισμα 181 για τη δημιουργία δύο ανεξάρτητων κρατών χιαστί χωροθετημένων.  Οι παλαιστίνιοι προφανώς δεν συμφωνούσαν με την μείωση της επικράτειας που διεκδικούσαν, αλλά ήταν κυρίως τα άλλα αραβικά κράτη που αντέδρασαν και μάλιστα οι χώρες του Αραβικού συνδέσμου, Αίγυπτος, Ιορδανία, Ιράκ, Συρία και Λίβανος, κήρυξαν τον πρώτο Αραβοϊσραηλινό πόλεμο. Ο πόλεμος άρχισε με την εισβολή της Αιγύπτου ακριβώς στη λωρίδα της Γάζας από το νότο. Τον Σεπτέμβριο του 1948 παρατηρήθηκε το πρώτο ρήγμα στην αραβική ενότητα, όταν οι Αιγύπτιοι εγκατέστησαν μια Παλαιστινιακή κυβέρνηση ανδρείκελο στη Γάζα κυρίως για να μειώσουν την επιρροή της Ιορδανίας. Οι ισραηλινοί κατόρθωσαν να ανατρέψουν την αρχική έκπληξη και κατόρθωσαν μάλιστα να επεκταθούν σημαντικά.  Έτσι τον Μάρτιο του 1949, επετεύχθη συμφωνία μόνιμης κατάπαυσης του πυρός, και νέα οριοθέτηση των συνόρων η οποία εξασφάλιζε στο Ισραήλ 77% των παλαιστινιακών εδαφών αντί του αρχικού 55% που πρόβλεπε το σχέδιο του ΟΗΕ, ενώ από τους 800000 άραβες που κατοικούσαν τα ισραηλινά εδάφη μόλις 170000 παρέμειναν όταν πολλοί από τους υπόλοιπους πολλοί μετακινήθηκαν στη Γάζα. Τα σύνορα του 1949 αποτελούν ουσιαστικά και τη βάση της διαπραγμάτευσης σήμερα, με τη λωρίδα της Γάζας να έχει χάσει σημαντική έκταση σε σχέση με το 1948 (δείτε τους εξαιρετικά κατατοπιστικούς χάρτες στο http://news.bbc.co.uk/hi/english/static/in_depth/world/2001/israel_and_palestinians/key_maps/). Η Αίγυπτος διατήρησε τον έλεγχο της Γάζας από το 1948 ως το 1967 –με την εξαίρεση τεσσάρων μηνών κατοχής από το Ισραήλ το 1956 και 1957. Μετακίνησε της Αιγυπτιακής έμπνευσης κυβέρνηση στο Κάιρο και εξέδωσε παλαιστινιακά διαβατήρια μόνο για τους κατοίκους της Γάζας, αλλά το 1959 ο Νάσερ με διάταγμά του κατάργησε την κυβέρνηση αυτή. Το 1967 μετά τον πόλεμο των έξι ημερών, το Ισραήλ κατέλαβε οριστικά τη λωρίδα της Γάζας και τη διατήρησε τυπικά ως το 1994, αλλά ουσιαστικά ως το 2005 καθώς με τις συμφωνίες του Όσλο το Ισραήλ διατήρησε σοβαρό διοικητικό έλεγχο καθώς και τον έλεγχο του εναέριου και του παράκτιου και θαλάσσιου χώρου. Μετά τις συμφωνίες του Όσλο το 1993 για την Παλαιστινιακή αυτοδιάθεση στη Δυτική Όχθη και τη Λωρίδα της Γάζας, ιδρύθηκε το 1994 η  Εθνική Παλαιστινιακή Αρχή (ΕΠΑ), με πρώτο πρόεδρο τον Γιασέρ Αραφάτ, στην οποία το Ισραήλ προοδευτικά και ως το 1999 μετέφερε διοικητικές, αστυνομικές και τελωνειακές αρμοδιότητες. Την περίοδο αυτή όμως η ΕΠΑ δημιούργησε στη Γάζα σοβαρή δυσαρέσκεια λόγω της εκτεταμένης διαφθοράς των στελεχών της διοίκησης που ανήκαν στην Φατάχ, οργάνωση υπό τον έλεγχο του  Αραφάτ και σημαντική επιρροή στην Δυτική όχθη. Η πρώτη αυτή αρνητική εμπειρία μαζί με τα τεράστια κοινωνικά, οικονομικά και άλλα πρακτικά προβλήματα που ώθησαν τους κατοίκους της Γάζας στη σφαίρα επιρροής της Χαμάς, φανατικής οργάνωσης που αντλεί επιρροή από το Ιράν και την Εσμπολάχ. Από το 2005 υποτίθεται ότι έχει λήξει η Ισραηλινή κατοχή, η Γάζα όμως είναι ολούθε αποκλεισμένη, από αέρος, θαλάσσης, βόρεια και ανατολικά από τους Ισραηλινούς με μια νεκρή ζώνη 500 μέτρων γύρω από τα σύνορα και νότια από τους Αιγύπτιους. Πέντε περάσματα υπάρχουν όλα κι’όλα, κύρια το Ερέζ στα βόρεια και η Ραφία στα νότια, και εκατοντάδες υπόγειες σήραγγες που έσκαψαν οι Γαζαίοι Παλαιστίνιοι για να περνούν την Αίγυπτο – και τις οποίες καταστρέφουν συστηματικά οι Ισραηλινοί για να αποκλείουν την μεταφορά οπλισμού όταν δεν καταρρέουν από μόνες τους εγκλωβίζοντας τους άτυχους τυχοδιώκτες. Το αεροδρόμιο έχει καταστραφεί και οι προσπάθειες να κατασκευαστεί λιμάνι στη πόλη της Γάζας διακόπηκαν από τους Ισραηλινούς βομβαρδισμούς. Η σιδηροδρομική γραμμή έχει εγκαταλειφθεί. Η ανεργία πλήττει 70% του πληθυσμού και το σύνολο του πληθυσμού εξαρτάται από την ανθρωπιστική βοήθεια για τρόφιμα και ιατρική περίθαλψη ενώ η παροχή νερού και ηλεκτρικής ενέργειας εξαρτάται από το Ισραήλ και μόνο. Ο μοναδικός σχηματισμός ο οποίος έχει μια οιονεί κρατική παρουσία είναι η Χαμάς η οποία αφού εξουδετέρωσε βίαια την αντίδραση και παρουσία της Φατάχ μονοπωλεί πλέον την άσκηση εξουσίας.
Είναι κοινό μυστικό ότι οι σχέσεις μεταξύ Φαταχ και Χαμάς είναι ιδιαίτερα τεταμένες και ότι ουσιαστικά η κατάσταση αυτή δεν αντανακλά παρά τις τεράστιες διαφορές μεταξύ παλαιστινίων της Δυτικής Όχθης και εκείνων της Γάζας, διαφορές που χρονολογούνται από το 1947. Μετά μάλιστα το θάνατο του Αραφάτ κατέρρευσαν τα προσχήματα για την παλαιστινιακή ενότητα. Αν στις προεδρικές εκλογές του Ιανουαρίου του 2005, νικητής αναδείχθηκε ο Μαχμούντ Αμπάς, της Φαταχ, με ποσοστό 62%, στις βουλευτικές εκλογές του 2006 πλειοψήφησε η Χαμάς, προκαλώντας διεθνείς αντιδράσεις όταν αρνήθηκε να αναγνωρίσει το Ισραήλ και να αποκηρύξει τη χρήση βίας.
Κανείς δεν ξεχνά ότι στη συνέχεια το 2007 η Γάζα έζησε ένα κανονικό εμφύλιο με πολλούς νεκρούς και τραυματίες, σύγκρουση η οποία έθεσε εν κινδύνω την ύπαρξη της παλαιστινιακής αρχής και χρειάστηκε διεθνή διαμεσολάβηση για να τερματιστεί και την υπογραφή της συμφωνίας της Μέκκας. Τα συνοριακά επεισόδια δεν έπαψαν ποτέ και το 2008 δεν μείωσε τις επιθέσεις με ρουκέτες. Η Χαμάς διατηρεί όμως έκτοτε τον απόλυτο έλεγχο της Γάζας έχοντας αυτοανακηρυχθεί σε «νόμιμη παλαιστινιακή κυβέρνηση» ενώ η Φατάχ αντίστοιχα με κοσμικότερη προσέγγιση και ηπιότερη θέση στο ισραηλινό έχει τον έλεγχο της δυτικής όχθης έχει σχηματίσει νέα κυβέρνηση χωρίς τη συμμετοχή της Χαμάς και απολαμβάνοντας τη στήριξη των περισσότερων αραβικών κρατών τα οποία όμως δεν παύουν να πιέζουν για επανασύνδεση των δύο οργανώσεων.
Νομοτελειακά λοιπόν η επίλυση του Παλαιστινιακού περνά πλέον από τρεις οντότητες καθώς η ειρήνευση στη Γάζα εξαρτάται από την Χαμάς και μόνο. Η λωρίδα της Γάζας δεν έχει καμιά διεθνή αναγνώριση είτε ως τμήμα κυρίαρχης χώρας είτε ως κατεχόμενο έδαφος και παρά το ότι εμφανίζεται να είναι συνδεδεμένη με την τύχη των υπόλοιπων παλαιστινιακών περιοχών, στην πραγματικότητα βρίσκεται κάτω από την αποκλειστική διοίκηση της de facto κυβέρνησης της Χαμάς, η οποία σαφέστατα επιδίωξε την σύγκρουση με το Ισραήλ για να ισχυροποιήσει την αυτόνομη διεθνή θέση της και να διαρρήξει την διεθνή απομόνωσή της. Το Ισραήλ δεν επιθυμεί προφανώς να υπαναχωρήσει ενόψει και των εθνικών εκλογών της 9ης Φεβρουαρίου, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει απομείνει η μόνη δύναμη που προσπαθεί να δώσει διπλωματική λύση, οι ΗΠΑ αδρανούν εντελώς ενόψει της ανάληψης της προεδρίας από τον Ομπάμα στις 20 Ιανουαρίου, ο δρόμος της ειρήνευσης περνά μέσα από τις απευθείας διαπραγματεύσεις με την Χαμάς, τα αδιέξοδα είναι εμφανή.
Και φοβούμαι ότι όλη αυτή η ανώμαλη περίοδος εξέθρεψε στο λαό της Γάζας μια προσδοκία λύσης αυτόνομης και ανεξάρτητης από την υπόλοιπη Παλαιστίνη. Και όσο και αν παρίσταται οδυνηρό, είναι προτιμότερο να αξιολογήσει η διεθνής κοινότητα αυτή την προοπτική αντί να δημιουργήσει ένα νέο Μπανγκλαντές ή να παρατείνει το δράμα του πληθυσμού της Γάζας. Έστω και αν αποτελέσει αυτό μια λύση δις τύπου Ισραήλ 1948, έστω και αν συρθούν τα διεθνή όργανα να διαπραγματευτούν με μια οργάνωση τρομοκρατική – διότι μπορεί να το ξεχνάμε τώρα αλλά οι πρώτοι διδάξαντες την χρήση τρομοκρατίας με στόχο την ίδρυση κράτους ήταν οι Ισραηλινοί με τις παραστρατιωτικές τρομοκρατικές οργανώσεις Ιργκούν (του Μεναχέμ Μπεγκίν, μετέπειτα πρωθυπουργού του Ισραήλ) Λεχι, Χαγκανά, και κορυφαία δράση τη βομβιστική επίθεση στο διοικητήριο της Βρετανίας, το ξενοδοχείο Βασιλεύς Δαυίδ το 1946, περίπου όπως συνέβη στο Μουμπάι πρόσφατα. Και ειλικρινά πιστεύω ότι όσο συντομότερα γίνει κατανοητό αυτό τόσο η λύτρωση του λαού της Γάζας θα είναι αποτελεσματική και η επαναφορά στην ομαλότητα ορατή σε ένα προβλέψιμο μέλλον.

Σχετικές δημοσιεύσεις